Paslanmaz çeliklerde içyapıyı belirleyen en önemli alaşım elementleri, önem sırasına göre krom,nikel, molibden ve mangandır. Bunlardan öncelikle krom ve nikel içyapının ferritik veya östenitik olmasını belirler.

Paslanmaz çelikler 5 ana grupta toplanırlar:
· Ferritik
· Martenzitik
· Ostenitik
· Ferritik-Ostenitik (dubleks)
· Çökeltme sertleşlmesi uygulanabilen alaşımlar

Bu gruplandırma malzemelerin içyapısına göre yapılmıştır. Bu gruplar içinde en yaygın olarak kullanılanlar ostenitik ve ferritik çelikler olup, bunların kullanımları tüm paslanmaz çelikler içinde %95’e ulaşır.

• Ferritik paslanmaz çelikler, sertleştirilemeyen demir-krom alaşımlarıdır. 405, 409, 430, 422 ve 446 bu grupta yer alan en tipik ürünlerdir. Bu grup çelikler %16'dan fazla krom ihtiva eder. Aynı zamanda %0,05 ile %0,25 karbon da ihtiva ederler. Bu çeliklerde katılaşma esnasında östenitin ferrite dönüşmesi yoktur. Ferrit doğrudan doğruya meydana gelir. Soğuma esnasında başka bir dönüşme meydana gelmez. Bu sebepten ötürü de bu çelikler normal olarak sertleştirilemezler. .Manyetiktirler, kaynak kabiliyetleri düşüktür ve östenitik çelikler kadar kolay şekillendirilemezler. En sık kullanıldıkları yerleri, mutfak gereçleri, dekoratif uygulamalar, otomobil parçaları, sıcak su tankları şeklinde sıralayabiliriz.
• Martenzitik paslanmaz çelikler, %16'dan az krom ihtiva ederler ve çok düşük bir soğuma hızına sahiptirler. Bunlarda martenzit teşekkülü, çok yavaş bir soğuma halinde bile meydana gelir. Ürün tipine bağlı olarak martenzitik çelikler tavlanmış veya ıslah edilmiş durumda pazara sunulur. Tavlanmış olarak satın alınan ürünler biçim verildikten sonra ıslah işlemine(suverme + temperleme) tabi tutulur. Tempeleme sıcaklığı değiştirilerek değişik özellik kombinasyonları elde edilebilir. En iyi korozyon dayanımını elde etmek için tavsiye edilen ısıl işlem sıcaklıklarına uyulması çok önemlidir. Bu tür çelikler manyetiktirler, kaynak edilebilme kabiliyetleri düşüktür ve orta derecede korozyon dayanımına sahiptirler. En çok kullanıldıkları yerleri, bıçaklar, ameliyat aletleri, miller ve pimler şeklinde sıralayabiliriz.
• Östenitik paslanmaz çelikler, 200 ve 300 serilerini içerirler ve 304 bunların içinde en yoğun olarak kullanılanıdır. Temel alaşım elementi krom ve nikeldir. Bu çeliklerin temel bileşimi %18 krom ve %8 nikeldir. Nikel kuvvetli bir östenit yapıcı olduğundan, bu tip çeliklerde katılaşma esnasında östenit meydana gelir ve oda sıcaklığının altında dahi östenit devam eder. Soğuma esnasında faz değişimi olmadığından bunlar da sertleştirilemezler. Bazı hallerde korozyon mukavemetini arttırmak amacıyla bir miktar da molibden ilave edilir. En çok kullanıldıkları yerleri, makina ve imalat sanayi uygulamaları, asansörler, bina ve dış cephe kaplamaları, mimari uygulamalar, gıda işleme ekipmanları, mutfak gereçleri, kimya tesisleri ve ekipmanları, mutfak evyeleri şeklinde sıralayabiliriz.
• Çift fazlı ( dubleks ) paslanmaz çelikler, hemen hemen eşit miktarda östenit ve ferrit içeren bir mikro yapının oluşturulması ile elde edilirler. Bu çelikler tam olarak %24 krom ve %5 nikel içerirler. Numaralama sistemi 200, 300 veya 400 ile tanımlanan grupların hiçbirisine girmez.

  Kullanım alanlarından bazıları, deniz ve tuzlu su ortamları, ısı değiştiricileri ve
  petrokimya tesisleridir.

• Çökelme yoluyla sertleşebilen paslanmaz çelikler, alüminyum gibi katı çözeltiye girme ve yaşlandırma ( çökeltme ) ısıl işlemi ile çeliğe sertleşebilme olanağı sağlayan alaşım elementleri içerirler. Bu çelikler ayrıca; martenzitik, yarı östenitik ve östenitik tip çökelme yoluyla sertleşebilen paslanmaz çelikler olmak üzere alt gruplara ayrılırlar. Özellikleri arasında, orta ila iyi derecede korozyon dayanımı, çok yüksek mekanik dayanım özelliği ve kaynak edilebilme kabiliyetleri vardır. Ayrıca bu grup paslanmazlarda manyetiktirler.

"DipNot: Veribaz sitesinden ve Sarıtaş Teknik Katalogdan alıntılar vardır"

|

Paslanmaz çeliği bu video kadar güzel anlatan başka bir kaynak bulamayız zannediyorum. Bir önceki tarihli yazımdaki tüm bilgileri burda bulabilirsiniz...

|

Kimyasal bileşimlerine bakarak çelik ile demirin arasında çok az bir fark olduğunu söyleyebiliriz. Saf demir çok yumuşak bir malzemedir. Bu materyale %2 oranında karbon ilave edildiğinde ortaya öyle bir malzeme çıkar ki inanılmaz bir mukavemet, mekanik özellikler ve ham demirin tersine sertlikte adı artık çeliktir. Demirin bol olması, kolay ve ucuz elde edilmesi nedeniyle çeliğin de kullanımı çok yaygındır. Ancak çelikte de, demirde olan bir zayıf nokta vardır “Paslanma”. Diğer bir deyişle oksidasyon.
Paslanmayı kısaca demirin havadaki oksijen ile reaksiyona girmesi olarak tanımlayabiliriz. Aslında bu elektro kimyasal bir reaksiyondur. Bu nedenle malzemenin bir yerinde başlayan paslanma boyanın altından geçerek diğer bir yerde ortaya çıkabilir.
Demirdeki paslanmanın özelliği onun ve oksijen atomlarının boyutlarındaki büyük farktan dolayı yüzeyde sağlam bir birleşme olmaması, paslanmanın malzemenin içine nüfuz etmesi, sadece görüntü değil mukavemetin de bozulmasıdır.
Paslanmada havadaki nemin de etkisi büyüktür. Reaksiyondaki su miktarı pasın rengini de belirler. Bu nedenle pasın rengi siyah veya çok koyu kahverengi olabildiği gibi sarımtırak da olabilir. Paslanmanın hızını artıran faktörlerden bir diğeri de tuzdur. O da bu elektro-kimyasal reaksiyonun hızını arttırır.

Paslanmaz çelikten önce, paslanmayı önlemek için malzeme boyanıyor veya galvaniz kaplanıyordu. Bu çözümler de özellikle sağlık ve gıda sektöründe başka sorunlar yaratıyordu. İlk paslanmaz çeliği Harry Brearley, 1913 yılında tesadüfen keşfetti. Tüfek namluları için çeşitli metalleri birleştirerek deneyler yaparken bazılarının paslanmaya karşı dirençli olduklarını gördü. Her büyük buluşta olduğu gibi, o da bunu sanayicilere kabul ettirebilmek için uzun bir uğraş verdi.
Krom gibi bazı elementler oksijenle çok kolay ve süratli birleşirler çünkü atom boyutları birbirine çok yakındır. Kalınlığı moleküler boyutta olan çok ince ama çok sağlam bir tabaka oluştururlar. Başka reaksiyon olmaz. Bu tabaka zedelense bile havadaki oksijenle tekrar reaksiyona girer ve tekrar oluşur.Böylelikle kromun belli bir oranda çelikle karışımından paslanmaz çelik oluşur.
Paslanmaz çeliğin içinde yüzde 10-30 krom vardır. Bu orana ve eklenecek nikel, titanyum, aliminyum, bakır, sülfür, fosfor ve benzeri elemanlara bağlı olarak kullanım yeri değişir.

" Kaynak : Paslanmaz Vitrini "

|

Zaman içerisinde zenginleşecek bloğum için vira vira diyorum...
Paslanmaz çeliğin tanımından başlayarak, piyasalarda bugünkü yerine gelene kadar
bir hayli yol katedeceğiz.
Bu konuyla ilgili bilgiler, birikimler varsa elinizde, beyninizde paylaşırsanız
ayrıca çok mutlu olacağım...

|